ANALYSE – Wie genoegen neemt met een aandeel van 49 procent geeft zich over aan de meerderheidsaandeelhouder met 51 procent. Dan stuurt de dominante partij jouw mensen weg. Die je tenslotte met hoge beloningen in dienst neemt bij een nieuw eigen dochterbedrijf.

Zie hier de investering van Microsoft met 13 miljard euro in ruil voor onder meer 49 procent aandeel in OpenAI LP, de dochter van OpenAI Non-Profit dat met het personeel samen 51 procent bezit. De investering leek voor Microsoft met de plotseling optredende bonje in het bestuur afgelopen vrijdag aanvankelijk een miskoop, maar de waarde werd meer dan hersteld is met uiterst slim handelen van Microsoft en de ontslagen baas Sam Altman.

Grote zorgen over artificial intelligence

OpenAI verbaasde eind 2022 de wereld met ChatGPT, vergaande technologie om mensen te laten communiceren met kunstmatige intelligentie vervat in het programma GPT-3.5 (gebaseerd op het baanbrekende GPT-3 van mei 2020). In 2023 kwam GPT-4 in een gratis en geavanceerde betaalde versie van 20 dollar per maand. Voor vervaardiging van afbeeldingen op aanwijzingen van gebruikers presenteerde OpenAI het programma Dall-E.

Na tientallen jaren van niet-ingeloste beloften was kunstmatige intelligentie (AI of ‘digitale hersens in computers’) ineens een realiteit, die bovendien toegankelijk werd voor miljoenen mensen om ermee te experimenteren.

De kracht van de software plus het zelflerend vermogen ontaarde in angstvisioenen. Zo’n 1.100 personen – inmiddels 33.000 - onder wie Elon Musk, Yuval Noah Harari, Gary Marcus en Steve Wozniak en vele academici (onder wie vanuit Nederland Paula Helm, Rens Bod, Alexander Rinnooy Kan, Tina van der Linden, Jan Pieter van der Schaar en Michel Schelleken) schreven een open brief met de waarschuwing dat AI in de nabije toekomst niet langer door menselijke intelligentie beheerst zou kunnen worden.

Ze baseerden zich op een stuk van OpenAI zelf. De ondertekenaars bepleitten een ontwikkelpauze van een half jaar. Niemand hield zich eraan, het halfjaar eindigde eind september 2023, en behalve de opwinding groeide ook het vermogen van AI met duizenden nieuwe programma’s en bewerkingen.

OpenAI: van non-profit stichting naar bedrijf met winstoogmerk

OpenAI is eind 2015 opgericht door onder anderen Elon Musk, Sam Altman en Peter Thiel (geen ondertekenaar van genoemde brief!) en belangrijke AI-onderzoekers, met een startkapitaal van 1 miljard dollar. Musk verliet begin 2018 het bestuur en richtte xAI op.

In 2019 werd OpenAI omgevormd met een deels commercieel dochterbedrijf: “We willen ons vermogen om kapitaal aan te trekken vergroten en toch onze missie blijven dienen, en geen enkele reeds bestaande juridische structuur die we kennen biedt de juiste balans. Onze oplossing is om OpenAI LP op te richten als een hybride van een for-profit en non-profit - wat we een "capped-profit" bedrijf noemen.”

“Begrensd of beperkt winstgericht” vormde het uitgangspunt van de dochter. Commercialisering was nodig om personeel te binden met opties op aandelen om investeerders binnen te halen.

Op de drempel stond al Microsoft met 1 miljard dollar, met als doel om Alphabet (Google), tot dan leidend in AI, naar de kroon te steken. Nog een paar miljard volgde en In 2023 de belofte van 10 miljard dollar investering, wat het totaal op 13 miljard zou brengen.

Microsoft verkreeg een aandeel van 49 procent in OpenAI, andere investeerders en werknemers hebben 49 procent in handen en OpenAI's non-profit moederbedrijf 2 procent.

Paleisrevolutie bij OpenAI

Vrijdag brak een paleisrevolutie uit bij OpenAI, beginnend met bonje in het bestuur. CEO Sam Altman kreeg zijn ontslag te horen wat ook het einde betekende voor voorzitter Greg Brockman.

Vier leden resteerden: Ilya Sutskever, OpenAI's chefonderzoeker; Adam D'Angelo, medeoprichter van de vraag-en-antwoord website Quora; Tasha McCauley, techondernemer; en Helen Toner, directeur van een IT-onderzoeksinstituut van Georgetown University in Washington.

“Het gedrag van Sam gedrag en gebrek aan transparantie in zijn interacties met de raad ondermijnden het vermogen van de raad om effectief toezicht te houden op het bedrijf op de manier waarvoor de raad gemandateerd is”, aldus het bestuur van OpenAI in de verklaring. Altman werd verdacht van stiekeme commerciële initiatieven waaronder wellicht een poging om tot een chip voor AI te komen.

Mira Murati, de chief technology officer van OpenAI, werd benoemd tot interim-CEO. Investeerders in OpenAI - die weinig macht hebben – poogden de handelingen van het bestuur te keren met een poging om Altman terug te halen.

De gesprekken mislukten en het bestuur van OpenAI benoemde een volgende interim-ceo. Emmett Shear, de voormalige ceo van streamingdienst Twitch, als vervanger van Murati.

Commercie en ego's botsen

Enige uren later kondigde Microsoft aan dat het Altman en Brockman zou aannemen om een geavanceerd onderzoekslaboratorium bij de techgigant te leiden, dat samenwerkt met Microsoft Ignite. Altman schrijft op X dat zijn missie doorgaat bij Microsoft.

De volgende verrassing: Ilya Sutskever spreekt grote spijt van zijn handelen uit op X: “Ik betreur mijn deelname aan de acties van het bestuur ten zeerste. Het was nooit mijn bedoeling om OpenAI te schaden. Ik hou van alles wat we samen hebben opgebouwd en ik zal er alles aan doen om het bedrijf te herenigen.” Wat werd gewaardeerd door Altman.

Altman, Brockman en Sutskever begonnen samen aan OpenAI in 2015 en de breuk raakt hen persoonlijk diep.

Het ontslag van Altman werd vergeleken met het ontslag van Steve Jobs bij Apple in 1985.  Echter, bij OpenAI gaat het in essentie om een conflict tussen de altruïstische groepen, leunend op wetenschap en non-commercie, en de meer commercieel ingestelde ondernemers zoals Altman en voorheen Musk.

Ook: hoe beteugelen de altruïstisch ingestelde bouwers hun afgunst tegenover degenen die rijk worden van AI en de eigen hebzucht als er miljarden dollars aan de horizon lonken?

Personeel kiest kant van Sam Altman

In een open brief eisen bijna alle 770 medewerkers van OpenAI het aftreden van het bestuur. Ze dreigen op te stappen als Altman niet wordt teruggehaald: “Jullie acties hebben duidelijk gemaakt dat jullie niet in staat zijn om toezicht te houden op OpenAI. We kunnen niet werken voor of met mensen die een gebrek aan competentie, beoordelingsvermogen en zorg voor onze missie en medewerkers hebben…

Wij kunnen ervoor kiezen om ons terug te trekken uit OpenAI en ons aan te sluiten bij de onlangs aangekondigde Microsoft-dochteronderneming die wordt geleid door Sam Altman en Greg Brockman…We zullen deze stap op korte termijn zetten, tenzij alle huidige bestuursleden ontslag nemen ... en [Sam Altman en Greg Brockman] weer aanstellen.”

Verrassende medeondertekenaars zijn Sutskever en Murati. Daarmee lijkt het nagenoeg einde oefening voor OpenAI, al is de grote open – juridische – vraag: hoe zit het met het eigendom van de broncode van alles wat ontwikkeld is? En in hoeverre mag Microsoft met de broncode aan de haal gaan als uitgangspunt voor de AI-bouw binnen de eigen poorten?

De investering van 13 miljard dollar van Microsoft in OpenAI leek verloren te gaan, maar gezien deze open vragen kun je dat niet stellen.

Bovendien zou Microsoft, volgens anonieme bronnen, nog maar een fractie van de 10 miljard dollar geïnvesteerd hebben; nog voornamelijk in capaciteit op haar clouddienst Azure. Wel verkreeg Microsoft licenties voor gebruik van de technologie in zoekdienst Bing en in bedrijfssoftware zoals Office.

De beurskoers van Microsoft steeg maandag fors, na de aanvankelijke neergang afgelopen vrijdag. Het bedrijf voegde 30 miljard dollar aan zijn marktwaarde toe, ongeveer gelijk aan de waardering van OpenAI bij de investeringsronde met Microsoft.

Deze analyse van Peter Olsthoorn verscheen oorspronkelijk in een uitgebreidere vorm op Netkwesties.nl: lees 'm hier